Škrob se nalazi u obliku škrobnih zrnaca kao pričuvna tvar u sjemenkama žitarica, korijenu, gomoljima i drugim pričuvnim organima biljaka. Kod pojedinih biljaka škrobna su zrnca različita oblika, što nam olakšava raspoznavanje.
Škrobna zrnca sastavljena su od amiloze i amilopektina. Amiloza jezgra škrobnog zrnca, i linearne je građe. U reakciji s jodom daje tipičnu modru boju, u vodi se otapa koloidno, a pri enzimatskoj razgradnji iz nje nastaje maltoza.
Unutarnji sloj škrobnog zrnca čini amilopektin. Razgranate je strukture. U hladnoj je vodi netopiv, a u vrućoj uzrokuje sljepljivanje. U enzimatskoj razgradnji iz amilopektina nastaju maltoza i dekstrini. Škrob se dobiva iz raznih biljaka. Iz žitarica se najprije moraju odstraniti bjelančevine (aleuronska zrnca), koje su slijepljene za škrobna zrnca.
Škrobno brašno
Proizvodi od škroba su hrana za bolesnike, jer je lako probavljiv i štiti sluznice probavnoga trakta (rižina sluz, zobene pahuljice i slično). Može prihvatiti veće količine izlučevina i kožnih masnoća, pa služi kao osnova pri izradi brojnih pudera. Industrijski se iz škroba dobivaju glukoza i etilni alkohol.
Inulin je posebna vrsta škroba. Najrasprostranjeniji je u porodici glavočika jezičnjača. Pri razgradnji inulina enzimom inulazom nastaje fruktoza. Inulin s jodom nema modru reakciju kao škrob. Biljke koje sadrže mnogo inulina katkada se koriste kao nadomjestak za kafu (na primjer kafa od cikorija). Biljne droge koje sadrže velike količine inulina prikladne su za primjenu kod šećerne bolesti, a najpoznatije su među njima maslačak i vodopija.
Gdje se krije škrob?
Najčešći izvori škroba, o čemu ovise i svojstva te njegova primjena, u prehrambenoj industriji su:
- Kukuruzni škrob – dostupan je u gotovo svakoj samoposluzi, koristi se kao zgušnjivač u kulinarstvu.
- Krumpirov škrob – ima finu teksturu sličnu kukuruznom škrobu, a nema okus po krumpiru pa se koristi za izradu bezglutenskog kruha i slastica. Odličan je zgušnjivač za variva, umake i pudinge.
- Pšenični škrob – nastaje izdvajanjem proteina iz pšeničnog brašna. Osigurava elastičnost i prozračniju strukturu tijesta, a deklarirani pšenični škrob bez glutena koristi se i u industrijskoj proizvodnji bezglutenskih proizvoda.
- Rižin škrob – dobiva se ekstrakcijom iz rižina zrna i koristi se kao zgušnjivač u pripremi jela i u industrijskoj proizvodnji dječje hrane.