Katarakta

Ako ste ikada pokušavali da se ogledate u parom zamagljenom ogledalu, onda imate izvjesnu predstavu o tome kako je to kada svijet gledate očima zamagljenim kataraktom.

Katarakta zamagljuje sočivo oka, što dovodi do gubitka providnosti, čime se sprečava svjetlost da dospije do zjenice. Katarakta pogoršava vid tako što sve izgleda maglovito i nejasno, kao kada biste pokušavali da gledate kroz nekoliko slojeva gaze. Ozbiljno zamagljenje sočiva oka može da dovede do potpunog sljepila. U mnogim slučajevima, katarakta može da se odstrani kirurškim putem. Katarakta uzima visok danak – i što se tiče kvaliteta života starijih osoba, i kada je riječ o novcu. Operacije katarakte su toliko česte da odnose 12 posto budžeta vlade predviđenog za program pomoći starijim i nesposobnim osobama!

Uzroka katarakte ima više, a među njima su urođene mane, povrede oka i bolesti kao što je, recimo, dijabetes. Međutim, katarakte većinom nastaju kao posljedica starenja, a naročito uslijed pretjeranog izlaganja djelovanju slobodnih radikala, tih superaktivnih atoma kisika koji su u stanju da unište zdrava tkiva.

Sočiva oka, kao i mnoga druga tjelesna tkiva, zavisna su od odgovarajućih nivoa antioksidanta koji treba da spriječe djelovanje slobodnih radikala. Studije su pokazale da su slučajevi katarakte češći u oblastima koje imaju više sunčanih dana tokom godine. Mada nije jasno zašto izlaganje suncu povećava rizik od stvaranja katarakte, naučnici vjeruju da, kada ultraljubičasti zraci dotaknu oko, to prirodno dovodi do oslobađanja malih delića kisika — slobodnih radikala. Kada se te nestabilne molekule kisika vežu za normalne tjelesne ćelije (proces poznat kao oksidacija), one povređuju ćelijske membrane. Budući da ćelije oka nemaju moć regeneracije, oštećenja oka izazvana oksidacijom se nagomilavaju, što naposljetku dovodi do stvaranja katarakte.

Istraživanja izvršena u posljednje vrijeme navode na pomisao da antioksidanti mogu da predstavljaju zaštitu od kumulativnog djelovanja oksidativnog oštećenja, a samim tim i od katarakte.

Ispitivanje sprovedeno na Njujorškom državnom univerzitetu, u Stotini Bruku, pokazalo je da su šanse za stvaranje katatakte za 37 procenata manje kod osoba koje konzumiraju mnogo vitamina, bilo zdravom ishranom, jedući voće i povrće, bilo uzimanjem multivitaminskih preparata. Istraživači su zaključili da antioksidanti u svježim proizvodima i/ili u vitaminima imaju snažno zaštitno djelovanje protiv slobodnih radikala.

Kanadski istraživači na Univerzitetu Zapadni Ontario, u Londonu, proučavali su 175 sredovječnih osoba sa kataraktom i 175 kontrolnih ispitanika koji nisu imali oboljenje. Utvrdili su da su osobe koje nemaju kataraktu u periodu od najmanje pet prethodnih godina svakodnevno konzumirale bar 400 i.j. vitamina E i/ili minimalno 300 mg vitamina C.

Odgovarajući nivoi vitamina E, selena, karotenoida (luteina i zeaksantina) i beta-karotina, koji se nalaze u mnogim vrstama voća i zelenog lisnatog povrća, sastavni su dio arsenala antioksidanta neophodnih za očuvanje dobrog vida.

Antioksidanti

Glutation — Glutation je tripeptid (kombinacija tri aminokiseline: glutamata, glicina i cisteina) koji ima važnu ulogu u celularnom metabolizmu i štiti ćelije od povreda koje im inače nanose slobodni radikali. Funkcionira kao antioksidant i potpomaže transport vitalnih aminokiselina do ćelija. U zdravim sočivima oka ima ga u veoma velikim koncentracijama, što naučnike navodi na pretpostavku da on predstavlja oruđe za zaštitu oka. Vršena su ispitivanja na pacovima, tokom kojih je mladuncima davan lek koji koči proizvodnju glutationa, pri čemu je veoma brzo dolazilo do stvaranja katarakte, što se u normalnim uslovima ne događa sve dok životinja ne ostari.

Vitamin B2 (riboflavin) – Vitamin B2 je neophodan za proizvodnju glutationa. Tokom jednog ispitivanja u Kini, naučnici su određenom broju starijih osoba svakodnevno davali dodatak B2 u periodu od pet godina. Nakon tog perioda, ispostavilo se da se kod njih katarakta pojavila u 50 posto manje slučajeva nego kod osoba koje nisu dobivale dodatak vitamina B2.

Vitamin C – Izgleda da i vitamin C pruža značajni stupanj zaštite od stvaranja katarakte. Studije pokazuju da su nivoi vitamina C visoki u zdravim očnim sočivima, a mnogo niži u sočivima zahvaćenim kataraktom. U laboratorijskim ispitivanjima se pokazalo da vitamin C štiti proteine u sočivima i ostale komponente oka od oštećenja koje nanose ultraljubičaste zrake. Neki istraživači vjeruju da bi trebalo da svakodnevno uzimamo oko 500 mg vitamina C, ukoliko želimo da se dobro zaštitimo od katarakte. Da bi se ova pretpostavka provjerila, Nacionalni institut za bolesti očiju financira jedno dugoročno ispitivanje odnosa vitamina C i katarakte, koje će biti završeno 2001. godine.

Beta-karotin — Član je porodice karotenoida, grupe koja sadrži više od 600 jedinjenja koja se nalaze u voću i povrću. U jednoj studiji koja je pratila više od 50.000 medicinskih sestara u Brigamu i u Bolnici za ženske bolesti u Bostonu u periodu od osam godina, istraživači su otkrili da žene čija je ishrana bogata beta-karotinom imaju 40 posto manje šanse za stvaranje katarakte od onih čija je ishrana siromašna ovim važnim vitaminom.

Lutein – Lutein također pripada porodici karotenoida i nalazi se u velikoj koncentraciji u makuli (žutoj mrlji) oka, zadnjem dijelu mrežnjače u koji udara ulazeća svjetlost i odakle se odašilju signali u mozak. Lutein je također potentan antioksidant, što neke istraživače navodi na pretpostavku da tolika njegova koncentracija u oku nije slučajna, to jest, da on štiti oko od oksidativnog oštećenja.

Vitamin E — Prema jednoj finskoj studiji, objavljenoj u „Britanskom medicinskom” žurnalu, osobe sa niskim nivoom vitamina E u krvi imaju gotovo dvostruko veće šanse za stvaranje katarakte od ljudi kod kojih je taj nivo u okvirima normale.